فهرست مطالب این صفحه
همه چیز درباره بیرق محرم
در فرهنگ محرم، مسلمانان شیعه برای گرامیداشت یاد امام حسین (ع) و حضرت ابوالفضل (ع) پرچم‌دار باوفای دشت کربلا، آیین پرچم‌داری را انجام می‌دهند. در گذشته پرچم‌ها و بیرق‌ها به عنوان نماد یک گروه، سپاه یا لشکر محسوب می‌شد و معمولاً وظیفه حفظ آن بر عهده شجاع‌ترین مردان این گروه بود.
در بیرق محرم علائم و نشانه‌های عاشورایی اما در نگاهی عمیق‌تر و موشکافانه‌تر شاخص‌های برتر و مستحکم‌تری را می‌توانیم بیابیم. باهم به بررسی این موارد خواهیم پرداخت.
بیرق محرم چیست؟
پرچم یکی از نشانه‌های عزاداری است که در ماه محرم در مساجد، حسینیه‌ها، تکیه‌ها، هیئت‌ها و دسته‌های عزاداری استفاده میشود.
نماد پرچم حامل پرچم واقعه کربلا حضرت ابوالفضل العباس علیه‌السلام است. پوشاندن میله پرچم با پارچه‌های مشکی، سبز و غیره در این روز توسط سادات (از نسل اهل بیت پیامبر اسلام) و خادمان قدیمی اباعبدالله الحسین(ع) در منازل صاحبان میشود.
عناصر بصری به‌کاررفته در این بیرق‌ها عبارت انداز:
⦁ نقوش انتزاعی شیر
⦁ شمشیر
⦁ خورشید
⦁ گل و بوته‌ها در حاشیه
⦁ انواع خطوط
⦁ مضامین نوشته‌ها
⦁ رنگ‌های به كار گرفته شده
⦁ جنس پارچه‌های استفاده شده
⦁ تکنیک دوخت بیرق‌ها
تمام این عناصر به منظور انتقال مفاهیم عاشورا و پیام‌های این واقعه عظیم و كاملأ متناسب با ویژگی‌های هنر اسلامی به بهترین نحو ممکن به كار گرفته شده‌اند و به شکل بیرق امروزی كه در دست ماست نمایان گردیده‌اند.
نقوش انتزاعی در بیرق محرم
همانطور كه در مطلب قبلی اشاره كردیم، نقوش انتزاعی قسمت عمده ی نقوش علم های اصیل وعتیق عاشورایی هستند. نقشهای شیر، شمشیر و خورشید از جمله این نقوش هستند كه به صورت كاملأ انتزاعی طراحی شده اند. هر یک از این نقوش انتزاعی دارای معنا و مفهوم خاصی هستند و در نقطه ای ثابت از علم قرار داده شده اند كه عبارتاند از:
شیر و خورشید و شمشیر.
⦁ نقش شیر
نقش شیر به عنوان یک نماد جایگاه مهم در تزیینات هنر اسلامی ایران قبل از اسلام را به خود اختصاص داده است. این نقش در دورههای مختلف فرهنگ ایران، مفاهیم خاصی را دربرداشته شاید قدیمیترین مفهوم نمادین نقش شیر درعلم نجوم مورد استفاده قرار گرفته است. برج پنجم در”منطقه البروج” به نام اسد است كه با نقش شیر نمادین نمایش داده میشود.
⦁ نقش خورشید
نماد خورشید در بیشتر آثار هنر اسلامی دیده میشود,دارای معانی و مفاهیم نمادین فراوانی میباشد,از جمله میتوان آن را به عنوان نماد الوهیت و نور وحدانیت اشاره كرد. در بعضی از منابع ادبی خورشید را نماد پیامبر اكرم (ص) ذكر كرده اند؛ این ایده ممکن است از مفهوم آیه ۴۱۴ سوره نساء اخذ شده باشد.
در بیرق محرم نقش انتزاعی خورشید به شکل دایره ای كامل است كه در خورشید است. نقش خورشید همیشه در بالای سر نقش شیر و در سمت چپ قرار دارد.
⦁ نقش شیر و خورشید
نقش شیر همراه با خورشید در دو مفهوم نجومی و مذهبی مورد بحث قرار میگیرد.مفهوم مذهبی شیر و خورشید درهنراسلامی, از اواخر دوره “سلجوقیان” مشاهده می شود. به خاطر سر سختی و تعصب سلجوقیان نسبت به شیعیان این نقش به عنوان نماد شیعه در امامزاده ها و مراكز شیعی و در دوره های بعدی در حکومت شیعیان مورد استفاده قرارگرفته است. دراینجا نقش خورشید به عنوان نماد پیامبر اسلام(ص) و شیر به عنوان نماد “حضرت علی(ع) منظور شده است.
حرف آخر
مراسم عاشورا تأثیر شگرفی بر مسلمانان اهل سنت، فرهنگ و آداب و رسوم مردم ایران داشته است. بیرق محرم یکی از مهم‌ترین نمادهای مذهبی و عاشورایی ما شیعیان است و باید به بهترین شکل ممکن از آن‌ها محافظت كنیم و آن‌ها را ازعوامل طبیعی كه مهم‌ترین عامل در تخریب و فرسودگی پارچه‌ها به خصوص پارچه‌های نفیس مانند ابریشم و پشم است، دور نگه داریم. دقیقاً به همین دلیل ما در بافت ستاری قصد داریم با جمع‌آوری اطلاعات و بررسی دقیق آن‌ها، نسل آینده را از وجود چنین گنجینه‌های با ارزشی آگاه و بهره‌مند سازیم.